Okul İklimi Nedir?
Okul iklimi, okuldan okula değişim gösteren, okul içi ve dışındaki tüm paydaşların (öğretmen, öğrenci, okul personeli ve veli) sosyal bağlarını ve ilişkilerini, okuldaki eğitsel ve yönetsel süreçlere katılımlarını, fiziksel ve duygusal güvenliklerini, organizasyon yapılarının toplam kalitesini ve karakterini yansıtan, bu mekanizmaların nasıl işlediğini ortaya koyan bir göstergeler bütünüdür.
Ulusal ve uluslararası alanyazın taramalarına ve saha çalışmalarımıza dayanarak tasarladığımız okul iklimi geliştirme modelimizde, okuldaki pek çok unusurun bileşkesi olan örgütsel yapı, öğrenme-öğretme süreçleri ve sosyo-duygusal yapıları okul ikliminin ana boyutları olarak tanımlamaktayız. Çalıştığımız okullarda, ana boyutlar içerisinde tanımladığımız iç ve dış mekanizmalar bağlamında değerlendirmeler yaparak okul ikliminin nasıl işlediğini araştırmaktayız.
İç mekanizmalar
İç mekanizmalar, okul ikliminin ana boyutları olarak tanımladığımız örgütsel yapı, öğrenme-öğretme süreçleri ve sosyo-duygusal yapının okul iklimi bağlamında nasıl işlediğinin bir göstergesidir. Söz konusu bu üç ana boyut şeffaflık, aidiyet, ilişkiler, karar alımına katılım, iş birliği, güven, adalet, ortak hedef, motivasyon ve inisiyatif alma vb. gibi birçok unsurun bir bileşkesidir. İç mekanizmaların doğru tanımlanması, etkin bir şekilde yönlendirilip harekete geçirilmesi, okulda sürdürülebilir bir okul iklimi geliştirmede anahtar rol üstlenmektedir. Okul ikliminde etkili iç mekanizmalar ve iç mekanizmaların ilişkili olduğu ana boyutlar Şekil 1’de özetlenmiştir.
Şekil 1. İç mekanizmaların okul iklimindeki yeri
Dış mekanizmalar
Dış mekanizmalar, okul paydaşlarının ihtiyaçlarını gidermeye yönelik, sınırlı süreli, okul dışı kaynak ve kişilerden sağlanan fiziksel iyileştirme ya da eksiklik giderme amaçlı, bazen bireysel bazen de sınırlı hedef kitleye yönelik mesleki yetkinlik geliştirme odaklı faaliyet, destek ya da yardımlardır.
İç mekanizmalar, doğaları gereği, ihtiyaçlar doğrultusunda harekete geçirildiğinde okul ikliminde daha sürdürülebilir bir yapıyı ortaya çıkaracak genişleme-esneme alanları yaratırken, dış mekanizmalar okul dışı kaynak ve desteklere bağımlı yapıları nedeniyle söz konusu genişleme-esneme alanlarını daraltmaya meyillidirler (Şekil 2). Dış mekanizmaların yaratması beklenen esneme alanları, ancak iç mekanizmaların etkili yollarla harekete geçirilmesi ile mümkündür. Bu noktadan hareketle, sürdürülebilir bir okul iklimi yaratmada iç mekanizmalar ile dış mekanizmalar arasındaki ilişkilenme şeklini tanımlamak ve söz konusu mekanizmalara ilişkin ihtiyaç odaklı stratejiler geliştirmek önemlidir.
Şekil 2. Okulun var olan ikliminde iç ve dış mekanizmaların ilişkilenme şekli